9.9. Toelichting op de winst-en-verliesrekening over 2024
9.9.1 Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille
Huuropbrengsten
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| woningen en woongebouwen | 184.482 | 178.634 |
| onroerende zaken niet zijnde woongebouwen | 12.891 | 12.754 |
| bruto huuropbrengsten | 197.373 | 191.388 |
| overige huuropbrengsten | 240 | 177 |
| af: huurderving wegens leegstand | -2.417 | -2.101 |
| af: huurderving wegens oninbaarheid | -130 | -479 |
| netto huuropbrengsten | 195.066 | 188.985 |
1) reguliere huurverhoging van gemiddeld 5,3% per 1 juli € 4,9 miljoen;
2) opgeleverde nieuwbouw € 0,7 miljoen;
3) effect van verkoop -/- € 0,2 miljoen;
4) effect van sloop -/- € 0,2 miljoen;
5) saldo overig € 0,8 miljoen (waaronder huurharmonisatie).
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| gemeente Borger-Odoorn | 8.709 | 8.771 |
| gemeente Emmen | 64.831 | 62.782 |
| gemeente Groningen | 67.214 | 64.881 |
| gemeente Midden-Groningen | 30.123 | 29.201 |
| gemeente Stadskanaal | 26.496 | 25.753 |
| 197.373 | 191.388 |
Opbrengsten servicecontracten
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| overige goederen, leveringen en diensten | 10.518 | 10.629 |
| af: vergoedingsderving wegens leegstand | -106 | -260 |
| af: vergoedingsderving wegens oninbaarheid | -64 | -182 |
| 10.347 | 10.188 |
- kleine wijziging inkooptarieven.
- lagere vergoedingsderving wegens leegstand.
- lagere vergoedingsderving wegens oninbaarheid.
Lasten servicecontracten
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| stookkosten | -3.430 | -3.555 |
| kosten elektra | -3.060 | -3.095 |
| waterverbruik | -768 | -426 |
| schoonmaken | -1.618 | -1.616 |
| service onderhoud | -432 | -530 |
| groenvoorziening | -266 | -254 |
| diversen | -850 | -1.043 |
| -10.424 | -10.519 |
Overheidsbijdragen
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| overige overheidsbijdragen | 0 | 0 |
| 0 | 0 |
Lasten verhuur en beheeractiviteiten
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| toegerekende organisatiekosten | -17.202 | -16.188 |
| externe vergoeding schadeherstel woningen in verband met aardbevingen | 671 | 269 |
| -16.531 | -15.919 |
Specificatie toegerekende organisatiekosten:
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| personeelskosten | -31.838 | -30.287 |
| kosten Raad van Commissarissen | -150 | -119 |
| huisvestingskosten | -939 | -1.023 |
| facilitaire kosten | -1.796 | -1.400 |
| ict kosten | -5.131 | -4.490 |
| reorganisatiekosten | 0 | -14 |
| bedrijfsprojecten | -882 | -921 |
| kosten organisatieontwikkeling | 0 | 0 |
| algemene kosten | -2.580 | -2.702 |
| afschrijvingen activa t.d.v. de exploitatie | -3.303 | -3.118 |
| bruto bedrijfslasten | -46.620 | -44.075 |
| toegerekende organisatiekosten aan andere activiteiten | -29.418 | -27.887 |
| toegerekende organisatiekosten aan verhuur en beheeractiviteiten | -17.202 | -16.188 |
Lasten onderhoudsactiviteiten
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Onderhoudslasten (cyclisch) | -38.251 | -33.157 |
| Onderhoudslasten (niet-cyclisch) | -31.011 | -39.974 |
| Toegerekende organisatiekosten onderhoud | -12.136 | -11.073 |
| -81.397 | -84.204 |
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Planmatig onderhoud | -28.110 | -24.414 |
| Contractonderhoud | -7.333 | -6.740 |
| Bijdrage onderhoud voor VvE's | -2.808 | -2.003 |
| Mutatieonderhoud | -9.601 | -6.649 |
| Reparatieonderhoud | -13.858 | -14.005 |
| Vervanging keuken, badkamer en toilet | -5.463 | -16.518 |
| Kwaliteit, veiligheid en milieu | -1.219 | -1.387 |
| Overig onderhoud | -870 | -1.415 |
| Toegerekende organisatiekosten onderhoud | -12.136 | -11.073 |
| -81.397 | -84.204 |
Overige directe operationele lasten exploitatie bezit
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| OZB | -8.150 | -7.397 |
| Waterschapsbelasting | -1.791 | -1.666 |
| Rioolheffing | -4.582 | -4.517 |
| Verzekeringskosten | -723 | -1.049 |
| Administratiekosten VVE's | -1.019 | -1.074 |
| Erfpacht | -20 | -20 |
| Heffing huurcommissie | -123 | -98 |
| Overige directe operationele lasten exploitatie bezit | -2.091 | -1.378 |
| Toegerekende organisatiekosten ov dir operat lasten expl bezit | -392 | 0 |
| -18.891 | -17.199 |
9.9.2 Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| voormalige huurwoningen | 17.290 | 18.135 |
| verkoopopbrengst verkoop onder voorwaarden | 84 | 553 |
| bedrijfsruimtes | 0 | 0 |
| gronden en overig | 90 | 87 |
| 17.464 | 18.775 |
Toegerekende organisatiekosten verkoop
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| lonen en salarissen verkoopafdeling | -237 | -238 |
| -237 | -238 |
Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| boekwaarde voomalige huurwoningen | -9.380 | -13.781 |
| boekwaarde verkoop onder voorwaarden | 0 | -445 |
| boekwaarde bedrijfsruimtes | 0 | 0 |
| boekwaarde gronden en overig | -1.365 | -89 |
| -10.745 | -14.315 |
9.9.3 Waardeveranderingen vastgoedportefeuille
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille | 0 | -3.870 |
| Waardeverandering nieuwbouw in ontwikkeling | -8.863 | -13.406 |
| Waardeverandering woningverbeteringen | -77.632 | -61.879 |
| Waardeverandering GREX-projecten in ontwikkeling | -4.844 | -9.146 |
| Gerealiseerde waardeverandering vastgoedportefeuille | -2.032 | -163 |
| -93.371 | -88.464 |
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| DAEB vastgoedbeleggingen in exploitatie | 241.537 | -162.891 |
| niet-DAEB vastgoedbeleggingen in exploitatie | 42.658 | -23.092 |
| 284.195 | -185.983 |
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| waardering vastgoed verkocht onder voorwaarden | 524 | 157 |
| 524 | 157 |
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille bestemd voor verkoop | 224 | 136 |
| 224 | 136 |
9.9.4 Overige activiteiten
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Zonnepanelen | 1.133 | 218 |
| Energieprestatievergoeding | 941 | 840 |
| Bijdrage herstel aardbevingsschade | 3.501 | 0 |
| Overige opbrengsten | 18 | 0 |
| 5.593 | 1.058 |
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Beheer zonnepanelen en NOM | -78 | 0 |
| Overige lasten | -31 | 0 |
| Toegerekende organisatiekosten overige activiteiten | -59 | -111 |
| -168 | -111 |
9.9.5 Overige organisatiekosten
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Bijdrageheffing AW | -137 | -122 |
| Obligoheffing WSW | -298 | -1.308 |
| Contributie Aedes | -123 | -115 |
| Toegerekende organisatiekosten overige organisatiekosten | -5.787 | -5.604 |
| -6.345 | -7.149 |
9.9.6 Leefbaarheid
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Vastgoedgerelateerde Leefbaarheid | -1.003 | -1.191 |
| Mensgerelateerde Leefbaarheid | -614 | -176 |
| Toegerekende organisatiekosten leefbaarheid | -3.649 | -3.647 |
| -5.266 | -5.014 |
9.9.7 Saldo financiële baten en lasten
Rentebaten en soortgelijke opbrengsten
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Rentebaten en soortgelijke opbrengsten | 666 | 526 |
| 666 | 526 |
Rentelasten en soortgelijke kosten
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Waardeverandering embedded derivaten | -293 | -68 |
| Amortisatie van agio en disagio | 375 | 0 |
| Rente langlopende leningen | -29.718 | -27.564 |
| Bijkomende financieringskosten | -51 | -68 |
| Rentelasten leaseverplichtingen | -25 | -25 |
| Rentelasten bank | 0 | -115 |
| Bijkomende bankkosten | -107 | -103 |
| Rente kortlopende schulden | 0 | 0 |
| Borgstellingsvergoeding WSW | -178 | -216 |
| Geactiveerde rente | 2.132 | 1.180 |
| -27.864 | -26.979 |
9.9.8 Belastingen
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Acute belastingen | -4.278 | -2.794 |
| Vennootschapsbelasting 2022 | -34 | 752 |
| Vennootschapsbelasting 2023 | 493 | 0 |
| Mutatie latentie afchrijvingspotentieel | 1.769 | -826 |
| Mutatie latentie financiele instrumenten | 145 | -2.449 |
| Mutatie latentie voorziening groot onderhoud | -1.535 | 27 |
| Mutatie latentie compensabele verliezen | -3.291 | -2.740 |
| Mutatie overige latente belastingen | -97 | -2.168 |
| -6.828 | -10.198 |
Effectieve belastingtarief 2024
Bedragen x € 1.000
| Commercieel resultaat voor belastingen conform winst- en verliesrekening over 2024 | 242.840 | ||
|---|---|---|---|
| Bij: Fiscaal geen waardeveranderingen | -192.992 | ||
| Bij: Fiscaal activeren algemene kosten | -93 | ||
| Bij: Fiscaal geen afschrijving inzake mandatory break | 1.095 | ||
| -191.990 | |||
| Af: Fiscaal niet activeren huurderving | -1.402 | ||
| Af: Fiscaal hogere afschrijvingen | -5.900 | ||
| Af: Fiscaal hogere onderhoudslasten | -19.948 | ||
| Af: Gebruik herwaarderingsreserve | 0 | ||
| Af: Fiscaal lagere boekwinst verkopen | 1.614 | ||
| Af: Vrijval (dis)agio op leningen kredietinstellingen (last) | -744 | ||
| -26.380 | |||
| Belastbare winst 2024 | 24.470 | ||
| Extra comptabele correcties | |||
| Af: Dotatie herinvesteringsreserve | -8.602 | ||
| Af: Energie- en milieu-investeringsaftrek | 0 | ||
| -8.602 | |||
| Bij: Beperkt aftrekbare kosten | 109 | ||
| Bij: Generieke renteaftrekbeperking | 18.294 | ||
| 18.403 | |||
| Belastbaar bedrag voor verliesverrekening | 34.271 | ||
| Af: Te verrekenen verliezen | -17.636 | ||
| Belastbaar bedrag 2024 | 16.635 |
Bedragen x € 1.000
| Belastbaar bedrag 2024 | 16.635 | ||
|---|---|---|---|
| Tarief | Belastbaar | ||
| 1e schijf tot € 200.000 | 19,00% | 200 | 38 |
| 2e schijf vanaf € 200.000 | 25,80% | 16.435 | 4.240 |
| Te betalen vennootschapsbelasting | 4.278 | ||
| Winst na belasting 2024 | 12.357 | ||
| Effectief belastingtarief | 1,8% |
Ten aanzien van een aantal onderwerpen geldt dat afstemming plaatsvindt met de belastingdienst. Het gaat om het volgende:
- Verwerking renteaftrekbeperking art. 15b ten aanzien van de financiële producten;
- Verwerking van fiscale afschrijving vastgoed in exploitatie;
- Verwerking van schadevergoeding in verband met waardevermindering als gevolg van aardbevingen Groningen;
- Verwerking van compensatiegelden rondom aardbevingsproblematiek.
In de voorliggende jaarrekening zijn baten c.q. compensaties verwerkt die het gevolg zijn van de aardbevingsschade. Op dit moment worden gesprekken gevoerd met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de Belastingdienst om te komen tot een passende fiscale verwerking, hetgeen volgens Lefier inhoudt dat er geen belastingheffing plaatsvindt over deze compensaties. Echter, voor het bepalen van de fiscale positie is uitgegaan van een voorzichtige verwerking. Ultimo 2024 is er namelijk geen zekerheid dat de Belastingdienst akkoord gaat met een verwerking waarbij de compensaties buiten de heffing van vennootschapsbelasting blijven. De huidige verwerking in de jaarrekening komt erop neer dat de compensatie ten behoeve van verbeteringen en verduurzaming zijn afgeboekt op deze investeringen en de eenmalige schadevergoeding is fiscaal als bate verwerkt.
De waarde-mutaties van de derivaten maken als rente onderdeel uit van de fiscale winst- en verliesrekening. Dit heeft tot gevolg dat waardedalingen doorgaans niet aftrekbaar zijn en dat waardestijgingen doorgaans niet belast zijn. Dit is conform de zienswijze van de Belastingdienst. In het voorjaar 2024 heeft Lefier bezwaar ingediend met als reden eventuele nadelige materieële neveneffecten te voorkomen als in latere belastingjaren de zienswijze van de fiscus wijzigt. Mocht Lefier succesvol in bezwaar en/of beroep gaan, dan heeft dit tot gevolg dat er ten opzichte van de huidige verwerking in ieder geval voor de jaren tot en met 2023 een bate kan ontstaan van € 2 miljoen.
Lefier volgt in haar fiscale strategie en fiscale planning de binnen de sector gangbare standpunten die naar de mening van belastingadviseurs pleitbaar zijn. Lefier heeft te maken met onzekere belastingposities uit hoofde van ingenomen standpunten ten aanzien van ingediende aangiftes en lopende bezwaarprocedures. Aanslagen zijn tot en met 2020 opgelegd.
9.9.9 Afschrijvingen
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Afschrijving bedrijfsgebouw | -719 | -714 |
| Afschrijving Inventaris | -77 | -75 |
| Afschrijving Vervoermiddelen | -388 | -323 |
| Afschrijving automatisering hardware | -530 | -500 |
| Afschrijving automatisering software | -1.591 | -1.508 |
| -3.303 | -3.118 |
9.9.10 Lonen en salarissen
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Lonen en salarissen | -20.884 | -19.006 |
| Sociale lasten | -3.534 | -3.166 |
| Pensioenpremies | -2.360 | -2.403 |
| Overige personeelskosten | -5.061 | -5.712 |
| -31.838 | -30.287 |
9.9.11 Gemiddeld aantal werknemers
| Bedrijfsonderdeel | 2024 | 2023 |
|---|---|---|
| Bestuur, Strategie & Beleid | 20,6 | 20,6 |
| Financien en ondersteuning | 64,8 | 64,2 |
| Wonen & Wijken | 190,7 | 187,0 |
| Vastgoed | 69,1 | 67,3 |
| Totaal | 345,1 | 339,1 |
9.9.12 Accountantshonoraria
Bedragen x € 1.000
| 2024 | 2023 | |
|---|---|---|
| Controle van de jaarrekening | -270 | -254 |
| Andere controlewerkzaamheden (dVi-verantwoordingen) | -32 | -9 |
| -302 | -263 |
9.9.13 Gebeurtenissen na balansdatum
In april 2025 is in de Voorjaarsnota aangekondigd dat per 1 juli 2025 en per 1 juli 2026 een bevriezing van de huren in de gereguleerde huursector zal gelden. Het betreft een politieke afspraak die op het moment van opmaken van deze jaarrekening nog niet is vastgelegd in wet- en regelgeving. De marktwaarde in verhuurde staat en beleidswaarde van het vastgoed is bepaald op basis van onder meer de veronderstelling van jaarlijkse huurverhogingen. Indien de aangekondigde huurbevriezing daadwerkelijk in werking treedt, zal dit een neerwaarts effect hebben op de markt- en beleidswaarde van het vastgoed. Daarnaast heeft de maatregel ook impact op financiële kengetallen in de toekomst, waaronder de Interest Coverage Ratio (ICR). De ICR is een belangrijke ratio voor de borging door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en wordt mede bepaald op basis van de operationele kasstroom. Omdat de huurinkomsten door de bevriezing achterblijven bij eerdere aannames, zal de ontwikkeling van de operationele kasstroom achterblijven en daarmee de ICR (eerder dan tot eind vorig jaar beoogd) onder druk komen te staan. Naar aanleiding van het aangekondigde besluit is door Lefier een scenarioanalyse uitgevoerd waarin de effecten van het uitblijven van huurverhogingen in 2025 en 2026 zijn doorgerekend. Uitgaande van het feit dat het huurbevriezingsscenario zich volledig voordoet, is de (potentiële) impact als volgt:
- De beleidswaarde per 31 december 2024 zou afnemen met 4,8% (€ 125 miljoen) waardoor de LTV van de DAEB portefeuille zou stijgen tot 46,3% (bij een grenswaarde van 70%).
- De ICR van onze DAEB portefeuille in 2025 en 2026 ruim zal dalen ten opzichte van het basisscenario met reguliere huurindexaties. Voor 2025 daalt de ICR van onze DAEB portefeuille van 1,63 naar 1,48 en in 2026 van 2,05 naar 1,71 (bij een grenswaarde van 1,4).
- De kasstroomontwikkeling vertraagt, wat gevolgen kan hebben voor geplande investeringen en schuldopbouw op middellange termijn. Wij onderzoeken op dit moment welke ingrepen in het geplande onderhoud, de verduurzaming en (nieuwbouw)investeringen de minste impact hebben op onze volkshuisvestelijke taak maar welke wel voldoende ingrijpen om de (financiële) continuïteit van Lefier te bewaken.
Omdat het besluit ná balansdatum is genomen en op 31 december 2024 nog onzeker was, is deze gebeurtenis aangemerkt als een niet-aanpassingsgebeurtenis in de zin van Richtlijn RJ 160. Indien de maatregel formeel wordt bekrachtigd, zal de impact hiervan worden verwerkt in de verslaggeving over boekjaar 2025.