9.9. Toelichting op de functionele winst- en verliesrekening over 2023
9.9.1 Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille
Huuropbrengsten
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| woningen en woongebouwen | 178.380 | 179.743 |
| onroerende zaken niet zijnde woongebouwen | 12.754 | 7.079 |
| bruto huuropbrengsten | 191.134 | 186.822 |
| overige huuropbrengsten | 177 | 150 |
| af: huurderving wegens leegstand | -2.101 | -2.170 |
| af: huurderving wegens oninbaarheid | -479 | -294 |
| netto huuropbrengsten | 188.731 | 184.508 |
De huuropbrengsten zijn gewijzigd als gevolg van:
- Het in exploitatie nemen van nieuwe woningen en woongebouwen of van aangekochte woningen DAEB (€ 0,52 miljoen).
- Het in exploitatie nemen van nieuwe woningen en woongebouwen of van aangekochte woningen Niet-DAEB (€ 0,93 miljoen).
- Verlaging van de huuropbrengsten als gevolg van verkoop en sloop (-/- 1,55 miljoen).
- Huurverhoging in de vrije sector en BOG (€ 0,51 miljoen).
- Huurverhoging in de sociale huursector (€ 3,43 miljoen).
- Huurverhoging als gevolg van huurharmonisatie (€ 1,02 miljoen).
- Verlaging van de opbrengsten als gevolg van huurverlaging (€ 0,54 miljoen).
De geografische onderverdeling van de bruto huuropbrengsten kan als volgt worden weergegeven:
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| gemeente Borger-Odoorn | 8.517 | 8.498 |
| gemeente Emmen | 62.782 | 62.179 |
| gemeente Groningen | 64.881 | 61.732 |
| gemeente Midden-Groningen | 29.201 | 28.955 |
| gemeente Stadskanaal | 25.753 | 25.458 |
| 191.134 | 186.822 |
Opbrengsten servicecontracten
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| overige goederen, leveringen en diensten | 10.629 | 9.323 |
| af: vergoedingsderving wegens leegstand | -259 | -176 |
| af: vergoedingsderving wegens oninbaarheid | -182 | -384 |
| 10.188 | 8.763 |
De ontvangen vergoedingen zijn gewijzigd als gevolg van:
- wijziging inkooptarieven (vooral als gevolg van de hogere energielasten).
- hogere vergoedingsderving wegens leegstand.
- hogere vergoedingsderving wegens oninbaarheid.
Lasten servicecontracten
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| stookkosten | -3.555 | -3.078 |
| kosten elektra | -3.095 | -1.973 |
| waterverbruik | -426 | -554 |
| schoonmaken | -1.616 | -1.343 |
| service onderhoud | -530 | -484 |
| groenvoorziening | -254 | -233 |
| diversen | -1.043 | -1.591 |
| -10.519 | -9.256 |
Overheidsbijdragen
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| overige overheidsbijdragen | 0 | 1 |
| 0 | 1 |
Lasten verhuur en beheeractiviteiten
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| toegerekende organisatiekosten | -16.359 | -14.295 |
| externe vergoeding schadeherstel woningen in verband met aardbevingen | 268 | 773 |
| -16.091 | -13.522 |
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| personeelskosten | -30.288 | -25.702 |
| kosten Raad van Commissarissen | -119 | -109 |
| huisvestingskosten | -1.023 | -914 |
| facilitaire kosten | -1.375 | -1.094 |
| ict kosten | -4.490 | -4.352 |
| reorganisatiekosten | -14 | -146 |
| bedrijfsprojecten | -921 | -530 |
| kosten organisatieontwikkeling | 0 | 0 |
| algemene kosten | -2.784 | -2.283 |
| afschrijvingen activa t.d.v. de exploitatie | -3.118 | -3.333 |
| bruto bedrijfslasten | -44.132 | -38.463 |
| toegerekende organisatiekosten aan andere activiteiten | -27.772 | -24.170 |
| toegerekende organisatiekosten aan verhuur en beheeractiviteiten | -16.360 | -14.293 |
De toegerekende organisatiekosten aan verhuur en beheeractiviteiten zijn gebaseerd op de gehanteerde verdeelsleutels zoals deze in paragraaf 9.6.3 zijn opgenomen. Deze kosten bestaan onder meer uit lonen en salarissen voor personeel dat primair bezig is met de exploitatie van het vastgoed.
Lasten onderhoudsactiviteiten
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| onderhoudslasten (cyclisch) | -35.071 | -27.234 |
| onderhoudslasten (niet-cyclisch) | -48.880 | -34.771 |
| -83.951 | -62.005 |
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| planmatig onderhoud (inclusief contractonderhoud) | -31.535 | -24.530 |
| mutatieonderhoud | -6.279 | -6.725 |
| klachtenonderhoud | -15.259 | -9.444 |
| vervanging keukens/badkamers/toiletten | -16.518 | -8.905 |
| serviceonderhoud | -3.287 | -2.815 |
| toegerekende organisatiekosten | -11.073 | -9.586 |
| -83.951 | -62.005 |
De toegerekende organisatiekosten aan onderhoudskosten zijn gebaseerd op de gehanteerde verdeelsleutels zoals deze in paragraaf 9.6.3 zijn opgenomen. Deze kosten bestaan uit bedrijfskosten en lonen en salarissen welke verband houden met het onderhoud van vastgoed in exploitatie.
Overige directe operationele lasten exploitatie bezit
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| gemeentelijke heffingen | -13.580 | -12.749 |
| verhuurderheffing | 0 | -3.004 |
| verzekeringskosten | -1.049 | -1.088 |
| overige directe operationele lasten exploitatie bezit | -2.513 | -1.993 |
| -17.142 | -18.834 |
9.9.2 Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| voormalige huurwoningen | 18.135 | 19.493 |
| verkoopopbrengst vov | 553 | 1.001 |
| bedrijfsruimtes | 0 | 525 |
| gronden en overig | 87 | 2.060 |
| 18.775 | 23.079 |
De verkoopopbrengst betreft 115 zelfstandige woningen en 6 niet-woongelegenheden (2022: 102 zelfstandige woningen en 12 niet-woongelegenheden). De door verkoop in 2023 gerealiseerde waardestijging die was begrepen in de herwaarderingsreserve bedraagt € 3,3 miljoen.
Toegerekende organisatiekosten verkoop
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| lonen en salarissen verkoopafdeling | -238 | -241 |
| -238 | -241 |
Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| boekwaarde voomalige huurwoningen | -13.781 | -13.396 |
| boekwaarde vov | -445 | -789 |
| boekwaarde bedrijfsruimtes | 0 | -365 |
| boekwaarde gronden en overig | -89 | -1.379 |
| -14.315 | -15.929 |
9.9.3 Waardeveranderingen vastgoedportefeuille
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille | -3.771 | -3.261 |
| waardeverandering nieuwbouw in ontwikkeling | -13.406 | -6.988 |
| waardeverandering woningverbeteringen | -61.879 | -24.027 |
| waardeverandering GREX-projecten in ontwikkeling | -9.146 | -16.293 |
| waardeverandering overige projecten vastgoedportefeuille | -99 | 153 |
| gerealiseerde waardeverandering vastgoedportefeuille | -163 | -68 |
| -88.464 | -50.484 |
Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| DAEB vastgoedbeleggingen in exploitatie | -162.890 | -69.250 |
| niet-DAEB vastgoedbeleggingen in exploitatie | -23.092 | -4.909 |
| ontvangen schadevergoeding op waardevermindering a.g.v. aardbevingen Groningen | 0 | 10.206 |
| -185.982 | -63.953 |
Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| waardering vastgoed verkocht onder voorwaarden | 156 | -379 |
| 156 | -379 |
Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille bestemd voor verkoop
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille bestemd voor verkoop | 136 | 81 |
| 136 | 81 |
9.9.4 Opbrengsten overige activiteiten
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| opbrengsten overige activiteiten | 1.058 | 821 |
| 1.058 | 821 |
Kosten overige activiteiten
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| toegerekende organisatiekosten | -111 | -66 |
| -111 | -66 |
9.9.5 Overige organisatiekosten
In de post "toegerekende overige organisatiekosten" worden de organisatiekosten opgenomen die niet rechtstreeks aan de primaire activiteiten toegerekend kunnen worden. Het betreffen hier o.a. de personele, facilitaire en huisvestingskosten voor de ondersteunende afdelingen van de organisatie (o.a. Bestuur, RvC, HRM, Strategie en beleid, Control en Financiën).
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| bijdrageheffing AW | -122 | -123 |
| obligoheffing WSW | -1.308 | -449 |
| toegerekende overige organisatiekosten | -5.605 | -5.343 |
| -7.035 | -5.915 |
9.9.6 Leefbaarheid
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| vastgoed / gerelateerde leefbaarheid | -4.368 | -3.694 |
| mens / gerelateerde leefbaarheid | -646 | -692 |
| -5.014 | -4.386 |
9.9.7 Saldo financiële baten en lasten
Rentebaten en soortgelijke opbrengsten
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| rente op vorderingen | 526 | 457 |
| 526 | 457 |
Rentelasten en soortgelijke kosten
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| rente langlopende schulden: | ||
| - leningen overheid * | -130 | -204 |
| - leningen kredietinstellingen * | -27.502 | -26.057 |
| - geactiveerde optiepremie * | -14 | -14 |
| - waardeverandering embedded derivaten | -54 | 6.902 |
| - overige schulden | -25 | -36 |
| rente kortlopende schulden | ||
| - kredietinstellingen | -72 | -20 |
| - overige schulden | -362 | -317 |
| af: geactiveerde rente | 1.180 | 456 |
| -26.979 | -19.290 |
De gemiddelde rentevoet welke is gehanteerd bij de geactiveerde rente bedraagt 2,3% voor DAEB-projecten en 3,05% voor niet-DAEB (2022: 0,75%).
* De hiervoor vermelde rentelast van langlopende schulden kan als volgt worden gespecificeerd:
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| - rentelasten van leningen met een vaste rente | -26.907 | -26.178 |
| - rentelasten van leningen met een variabele rente | -657 | -20 |
| - rentelasten / (baten) van rentederivaten met een effectieve hedge relatie | -14 | -14 |
| - financieringskosten | -68 | -63 |
| -27.646 | -26.275 |
9.9.8 Belastingen
De belastinglast kan als volgt worden gespecificeerd:
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| acute belastingen | -2.794 | -5.348 |
| vennootschapsbelasting 2016 en 2017 | 0 | 273 |
| vennootschapsbelasting 2018 | 0 | 19.106 |
| vennootschapsbelasting 2019 | 0 | 5.338 |
| vennootschapsbelasting 2020 | 0 | -12 |
| vennootschapsbelasting 2021 | 0 | 857 |
| vennootschapsbelasting 2022 | 752 | 0 |
| mutatie latentie afchrijvingspotentieel | -826 | -2.632 |
| mutatie latentie financiele instrumenten | -2.449 | -4.917 |
| mutatie latentie voorziening groot onderhoud | 27 | -7.360 |
| latentie overige vorderingen inzake Vestia deal | 0 | -1.945 |
| mutatie latentie compensabele verliezen | -2.740 | -7.472 |
| mutatie overige latente belastingen | -2.168 | -1.164 |
| -10.198 | -5.276 |
Effectieve belastingtarief 2023
Het effectieve belastingtarief is als volgt bepaald:
Bedragen x € 1.000
| Commercieel resultaat voor belastingen conform winst- en verliesrekening over 2023 | -236.271 | ||
| Bij: Fiscaal geen waardeveranderingen | 271.011 | ||
| Bij: Fiscaal activeren algemene kosten | 3.771 | ||
| Bij: Fiscaal geen afschrijving inzake mandatory break | 1.095 | ||
| 275.877 | |||
| Af: Fiscaal niet activeren huurderving | -1.286 | ||
| Af: Fiscaal hogere afschrijvingen | -6.199 | ||
| Af: Fiscaal hogere onderhoudslasten | -18.650 | ||
| Af: Gebruik herwaarderingsreserve | -8.621 | ||
| Af: Fiscaal lagere boekwinst verkopen | -967 | ||
| Af: Vrijval (dis)agio op leningen kredietinstellingen (last) | -747 | ||
| -36.470 | |||
| Belastbare winst 2023 | 3.136 | ||
| Bij: Beperkt aftrekbare kosten | 100 | ||
| Bij: Generieke renteaftrekbeperking | 19.529 | ||
| 19.629 | |||
| Belastbaar bedrag voor verliesverrekening | 22.764 | ||
| Af: Te verrekenen verliezen | -11.882 | ||
| Belastbaar bedrag 2023 | 10.882 | ||
| Tarief | Belastbaar | ||
| 1e schijf tot € 200.000 | 19,00% | 200 | 38 |
| 2e schijf vanaf € 200.000 | 25,80% | 10.682 | 2.756 |
| Te betalen vennootschapsbelasting | 2.794 | ||
| Effectief belastingtarief | -1,2% |
Het gemiddelde wettelijke belastingtarief bedraagt 25,8% (2022: 25,8%). De lagere effectieve belastingdruk ad -1,2% (2022: -11,5%) wordt veroorzaakt door verschillen in de fiscale resultaatbepaling versus de winstbepaling volgens de regelgeving omtrent jaarverslaggeving. Belangrijk verschil ontstaat vanwege het feit dat het vastgoed bedrijfseconomisch jaarlijks tegen marktwaarde wordt gewaardeerd terwijl dit fiscaal gezien niet het geval is. Daarnaast betreffen de verschillen de verwerking van resultaten uit projectontwikkeling, grondverkopen, onderhoudskosten, afschrijvingen op het vastgoed, de verwerking van interest, de toepassing van de HIR.
Ten aanzien van een aantal onderwerpen geldt dat afstemming plaatsvindt met de belastingdienst. Het gaat om het volgende:
• Verwerking renteaftrekbeperking art. 15b ten aanzien van de financiële producten;
• Verwerking van fiscale afschrijving vastgoed in exploitatie;
• Verwerking van schadevergoeding in verband met waardevermindering als gevolg van aardbevingen Groningen;
• Verwerking van compensatiegelden rondom aardbevingsproblematiek.
In de voorliggende jaarrekening zijn baten c.q. compensaties verwerkt die het gevolg zijn van de aardbevingsschade. Op dit moment worden gesprekken gevoerd met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de Belastingdienst om te komen tot een passende fiscale verwerking, hetgeen volgens Lefier inhoudt dat er geen belastingheffing plaatsvindt over deze compensaties. Echter, voor het bepalen van de fiscale positie is uitgegaan van een voorzichtige verwerking. Ultimo 2023 is er namelijk geen zekerheid dat de Belastingdienst akkoord gaat met een verwerking waarbij de compensaties buiten de heffing van vennootschapsbelasting blijven. De huidige verwerking in de jaarrekening komt erop neer dat de compensatie ten behoeve van verbeteringen en verduurzaming zijn afgeboekt op deze investeringen en de eenmalige schadevergoeding is fiscaal als bate verwerkt.
De waarde-mutaties van de derivaten maken als rente onderdeel uit van de fiscale winst- en verliesrekening. Dit heeft tot gevolg dat waardedalingen doorgaans niet aftrekbaar zijn en dat waardestijgingen doorgaans niet belast zijn. Dit is conform de zienswijze van de Belastingdienst. Mocht Lefier succesvol in bezwaar en/of beroep gaan, dan heeft dit tot gevolg dat er ten opzichte van de huidige verwerking een bate ontstaan aan vennootschapsbelasting van circa € 2,0 miljoen.
Lefier volgt in haar fiscale strategie en fiscale planning de binnen de sector gangbare standpunten die naar de mening van belastingadviseurs pleitbaar zijn. Lefier heeft te maken met onzekere belastingposities uit hoofde van ingenomen standpunten ten aanzien van ingediende aangiftes en lopende bezwaarprocedures. Aangiftes vennootschapsbelasting zijn tot en met 2019 definitief geregeld middels het opleggen van een definitieve aanslag.
9.9.9 Afschrijvingen
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| afschrijving bedrijfsgebouw | -714 | -713 |
| afschrijving Inventaris | -75 | -70 |
| afschrijving Vervoermiddelen | -323 | -309 |
| afschrijving automatisering hardware | -500 | -454 |
| afschrijving automatisering software | -1.508 | -1.787 |
| -3.120 | -3.333 |
9.9.10 Lonen en salarissen
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| lonen en salarissen | -19.006 | -16.738 |
| sociale lasten | -3.166 | -2.638 |
| pensioenpremies | -2.403 | -2.200 |
| overige personeelskosten | -5.712 | -4.126 |
| -30.287 | -25.702 |
9.9.11 Gemiddeld aantal werknemers
Gedurende het jaar 2023 had Lefier gemiddeld 339,1 fte werknemers in dienst (2022: 304,5 fte). Dit aantal is gebaseerd op het aantal fulltime equivalenten. Geen van de werknemers is buiten Nederland werkzaam (2022: 0). Het aantal fte's per bedrijfsonderdeel is per 31-12-2023 als volgt verdeeld:
Bovenstaande grafiek in tabel-vorm:
| Bedrijfsonderdeel | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| Bestuur, Strategie & Beleid | 20.6 | 20 |
| Financien en ondersteuning | 64.2 | 56.3 |
| Wonen & Wijken | 187 | 168.9 |
| Vastgoed | 67.3 | 59.3 |
9.9.12 Accountantshonoraria
In het boekjaar zijn de volgende bedragen aan accountantshonoraria ten laste van het resultaat gebracht (inclusief btw). Voor 2023 betreft dit Deloitte Accountants B.V. en voor 2022 betreft dit PricewaterhouseCoopers Accountants N.V..
Bedragen x € 1.000
| 2023 | 2022 | |
|---|---|---|
| controle van de jaarrekening | -254 | -243 |
| andere controlewerkzaamheden (dVi-verantwoordingen) | -9 | -24 |
| -263 | -267 |
9.9.13 Gebeurtenissen na balansdatum
Tot en met de datum van opmaken van de jaarrekening 2023 hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan.